NFT ve diğer yeni teknolojiler, yeni hukuki sorunları da beraberinde getiriyor. Dijital bir sertifika olarak değerlendirebileceğimiz NFT’lerde ömür boyu sahiplik ve adeta tescil benzeri bir sistem söz konusu oluyor
Avukat ve Marka Vekili İrem Toprakkaya'nın kaleme aldığı "Reklam ve marka pazarlamasında yeni soluk: NFT ve NFT’lerin hukuki boyutu" konulu içerik, yeni dönemde dava ile marka hakkı ihlali uyuşmazlığı ile gündeme gelen NFT’lerin hukuki boyutları değerlendiriyor.
Salgın sonrası tüm dünyada hızlanan dijital dönüşüm ile birlikte, NFT’ler ünlü markaların pazarlama stratejileri arasında yerini aldı. NFT teknolojisi, yeni bir dijital bir tüketim anlayışı ile karşı karşıya gelen markalar için benzersiz bir pazarlama yöntemine evriliyor.
Söz konusu yeni teknolojiler, yeni hukuki sorunları da beraberinde getiriyor. Dijital bir sertifika olarak değerlendirebileceğimiz NFT’lerde ömür boyu sahiplik ve adeta tescil benzeri bir sistem söz konusu oluyor. NFT nedir ve neden bir devrim olarak kabul ediliyor? Geçtiğimiz günlerde Hermes ve Nike tarafından açılan dava ile marka hakkı ihlali uyuşmazlığı ile gündeme gelen NFT’lerin hukuki boyutu nasıl değerlendirilmelidir?
NFT nedir?
NFT, Non Fungible Token benzeri olmayan bir kripto varlıktır. Eşsiz yani yerine benzeri ikame edilemez şekilde tek olan bir varlıktır. Herhangi bir içerik NFT’ye dönüştürülebilir. Bir sanat eseri, resim, görüntü, video veya ses dosyası, bir şiir, bir tweet, grafik tasarım, kolaj, karikatür, GIF, sanal oyun öğeleri, alan adı vb.
NFT'ler "akıllı sözleşmeler" biçimindeki yazılım kodlarından oluşmaktadır. Akıllı sözleşmeler ile NFT'nin kullanımına ilişkin koşullar belirlenebilir, yeniden satışlarda telif ödemeleri tesis edilebilir. Blok zincir kapsamında bir kod yazıldıktan sonra artık değiştirilemez ve kalıcı olarak blok zincirdeki bir token'e basılırlar. Bu da NFT teknolojisini biricik ve eşsiz kılar. Ayrıca, dijital sertifika sayesinde adeta sicile tescil (kayıt) benzeri bir işlev görür, mülkiyet hakkı yönünden belirlilik sağlar.
Benzersiz olması nedeniyle aynı zamanda koleksiyonerlerin de dikkatini çekmekte ve/veya yatırım aracı olarak kullanılabilmektedir.
NFT’lerin marka pazarlamasındaki rolü
NFT teknolojisinin yaygınlaşması ile markalar gelirlerini çeşitlendirebiliyor, NFT platformları aracılığıyla yeni müşterilere üstelik aracısız ulaşabiliyorlar. Yeni nesil tüketicilere sanal mağazalar aracılığıyla ulaşabiliyor, sosyal sorumluluk projeleri geliştirebiliyorlar. Böylelikle NFT’ler ile marka bilinirliği artırılıyor ve yenilikçilik mesajları veriliyor. Üstelik müşteriye özel kişiselleştirilmiş dijital dünyaya özgü eğlenceli deneyimler yaşatmak da artık uzak bir hayal değil.
Örnek vermek gerekirse, Elidor, bilim insanı Dr. Elanur Yılmaz’ın sosyal medyada #DedimOlabilir etiketini kullanarak paylaştığı hayalindeki resmi Graffiti Sanatçısı Kien Art Kadıköy Meydanı’nda dev bir duvar resmi olarak tamamladı ve Kien Art ile birlikte duvarın dijital bir versiyonunu da tasarlayan Elidor, böylece Türkiye’de ilk kez bir hızlı tüketim markasını taşıyan NFT tasarımına da imza atmış oldu. “Dedim Olabilir/ I Said It’s Possible” adını taşıyan NFT, Opensea adlı platformda açık artırma yöntemiyle satışa çıktı ve 1 ETH değerindeki teklifi karşılığında Ninja Squad’a satıldı. Elde edilen gelir Toplum Gönüllüleri Vakfı (TOG) Gençlik Bursu Fonu’na aktarılarak on dört genç kadının eğitim bursundan faydalanmasını sağladı. Yine “The Journey of Healing” NFT koleksiyonunu Abdi İbrahim’in “HEAL2030” adını verdiği sürdürülebilirlik stratejisi çatısı altındaki sosyal sorumluluk projelerine ilave kaynak sağlama amacıyla kullanılması yönüyle dünya ilaç sektöründe bir ilk olma özelliğine sahip.
Bu noktada, metaverse gibi sanal evrenlerde ve/veya NFT’ler yolu ile yapılan reklam ve pazarlama faaliyetlerinin şüphesiz reklam mevzuatına uygun olması, Türk Ticaret Kanunu’nun haksız rekabet hükümlerine ve Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği’ne uygunluğunun denetlenebileceğini hatırlatmak isteriz.
NFT’nin fikri mülkiyet hakları ile bağlantısı
NFT içinde gömülü herhangi bir dijital varlık, üçüncü kişilerin fikri veya sınai haklarını ihlal ediyor olabilir. Örneğin NFT olarak yaratılan ve satışa sunulan bir ürün, tescilli bir tasarım veya markayı içerebilir ve bu durum Sınai Mülkiyet Kanunu’na aykırı olarak üçüncü kişilerin sınai haklarını ihlal edebilir. Diğer yandan, NFT içine gömülü bir dijital varlık, bir sanat eserini konu aldığında, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu tarafından korunan eser sahiplerinin haklarına tecavüz teşkil edebilir. Örneğin, geçtiğimiz aylarda Ucuz Roman’ın (Pulp Fiction) dağıtımcısı Miramax ile ünlü yönetmen Quentin Tarantino arasında film NFT’leri nedeniyle bir telif uyuşmazlığı gündeme gelmiştir.
NFT olarak ortaya çıkan ürün hususiyet başta olmak üzere FSEK’teki şartları taşıyor ise eser kapsamında korunabilir. Eser niteliğini haiz olmayan özgün yaratımlar da yasal koşulları varsa haksız rekabet hukuku ile korunabilecektir. Sınai haklar bağlamında ise NFT içinde gömülü herhangi bir dijital varlık, tescilli bir tasarımı veya markayı içeriyorsa, ihlal teşkil edebileceği unutulmamalıdır.
Tanınmış markaların sanal ortamlarda yetkisiz kullanımı
Türkiye’de bu konuda henüz açılan bir dava söz konusu değil ise de, geçtiğimiz Şubat ayında Nike, StockX adlı çevrimiçi satıcıya marka hakkının ihlali veya lisanssız NFT ayakkabı satışı nedeniyle dava açtığını duyurdu. Yine, Aralık 2021’de NFT sanatçısı Rothschild, Hermes’in ünlü Birkin çantalarının benzerlerini NFT olarak 100 parçadan oluşan bir koleksiyon haline getirdi ve bir NFT pazarı olan OpenSea’de satışa sundu. Hermes, Rothschild ve OpenSea’ye ihtarname göndererek, Hermes’in Mason Rothschild’ı Birkin çantalarını metaverse’de ticarileştirmek konusunda yetkilendirmediğini veya buna onay vermediğini belirterek, Rothschild’in NFT’lerinin Hermes’in fikri mülkiyet ve marka haklarını ihlal ettiğini ve Hermes ürünlerinin metaverse’teki taklitlerine örnek teşkil ettiğini ifade etti. Ocak 2022'de ise, Hermes, Mason Rothschild'a karşı ticari marka ihlali davası açtı.
Marka hakkı sahibi Türkiye’de Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında, yurt dışında ise uluslararası sözleşmeler bağlamında kendisine tanınan dava haklarını kullanabilecektir. Merkezi yurtdışında bulunan platformlar yönünden uygulamanın nasıl gelişeceğine henüz şahit olmadık. Fakat örneğin youtube’da uygulanan uyar-kaldır sistemi gibi, markasal kullanıma yönelik ihlallerin engellenmesi için pratik yollar geliştirilebilir.
Metaverse gibi sanal evrenlerde reklam ve pazarlama
Metaverse ile sanal ve üç boyutlu evrenler kastedilmektedir. Ünlü markaların metaverse ve NFT’ye ilgi duyduğunu görüyoruz. Örneğin, geçtiğimiz Mayıs ayında Gucci, Roblox'ta Gucci Garden Experience'ı tanıttı. Temalı odalar, etkileşimli havuzlar ve sosyal alanlardan oluşan bu deneyimde, oyunculara, markanın lüks dijital ürünlerini satın alma olasılığı tanındı. Nike metaverse ayakkabı üreten RTFKT Studios isimli şirketi satın aldı. Adidas, Bored Ape Yacht Club, PUNKS Comic ve gmoney olmak üzere üç önemli NFT oyuncusuyla bir araya gelerek metaverse dünyasına adım attı ve "Into the Metaverse" adlı bir NFT serisi başlattı. Puma, “puma.eth” ibareli alan adı ile NFT dünyasına adım attı. Yine, geçtiğimiz Şubat ayı içerisinde L'Oréal, NFT ve metaverse kategorilerinde ticari marka başvuruları yaptı. Yine, McDonald’s, metaverse platformlarında sanal restoranlar oluşturmak için ABD Patent ve Ticari Marka Ofisi’ne ticari marka başvurusunda bulunduğu duyuruldu.
Dolayısıyla, NFT’lerin marka pazarlamasını yeniden şekillendirdiğinden marka hukuku ve reklam hukuku boyutunun da önem kazanabileceğini öngörüyoruz. Yine, ünlü markaların metaverse denilen sanal evrende mağazacılık faaliyetleri için hazırlıklara başladığı gözlemleniyor. Örneğin, tekstil sektöründe yeni sezon ürün tasarımlarının müşteri ile ilk buluşması metaverse’de sanal mağazalarda gerçekleşmesi gündemde. Perakende dünyasını da değiştireceği konuşulan bu yeni teknolojiler dijital evrende sanal deneyimlerle satış pazarlama uygulamalarını müşteriye yaşatacak. Böylelikle markalar sanal mağazalarda tüketicilere fiziksel ve dijital ürünler satacak, mobilyalar artırılmış gerçeklikle evlere uygulanacak.
Metaverse’de sanal mağazacılık hizmeti sırasında marka haklarının korunması
Türk Patent ve Marka Kurumu nezdinde mal veya hizmetlerin metaverse gibi sanal evrenlerde kullanım amacıyla tesciline yönelik henüz yayımlanmış ve kabul edilmiş bir başvuru bulunmuyor. Ancak, İstanbul Barosu Fikri ve Sınai Haklar Komisyonu’nun geçtiğimiz günlerde gerçekleştirdiği “Metaverse, NFT ve Hukuki Sorunlar” başlıklı youtube yayınında, Metaverse’de kullanım amaçlı markaların mal ve hizmet sınıflarının oluşturulması konusunda WIPO, ABD Patent ve Marka (USPTO) ve Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi (EUIPO) uygulamasında sanal ürünlerin sınıflandırılması örneklerine değinildi. Konuşmacılar arasında bulunan Sn. Önder Ünsal, markaların metaverse’de sanal ürünlere ilişkin Nice sınıflandırmasında 9. Sınıf (indirilebilir sanal ürünler), çevrimiçi sanal dünyalarda kullanım için sanal giysilere yönelik perakende mağazacılık hizmetleri sınıfı (35. Sınıf), sanal ürünler yoluyla sağlanacak eğlence hizmetleri konusunda ise 41. Sınıf kabul edilebilir mal ve hizmetler listesinde yer aldığını belirtti.
Comments